Πεδιάδα του Μαραθώνα

Συνεργάτης των Περσών, κατά την εκστρατεία τους, διατελούσε ο πρώην τύραννος των Αθηνών Ιππίας, ο οποίος συμβούλευσε τον Πέρση Στρατηγό Δάτη να αποβιβάσει τις δυνάμεις του στον όρμο του Μαραθώνα, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει το ιππικό του. Μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιππίας ονειρεύτηκε πως κοιμόταν στην αγκαλιά της μητέρας του, γεγονός που ερμήνευσε ως οιωνό νίκης. Ωστόσο, μόλις πάτησε στην παραλία του Μαραθώνα φταρνίστηκε και, λόγω του γήρατος, του έπεσαν κάποια δόντια, τα οποία μάταια αναζήτησε στην άμμο. Από εκείνη τη στιγμή ήταν βέβαιος πως οι οιωνοί ήταν δυσάρεστοι και προανήγγελλαν την ήττα.

Σύμφωνα με τη σύγχρονη έρευνα, ο Μιλτιάδης παρέταξε περίπου 10.000 οπλίτες, κυρίως Αθηναίους και μερικούς Πλαταιείς, απέναντι σε περίπου 25 με 30.000 Πέρσες. Οι δύο στρατοί αντιπαρατάχθηκαν σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου μεταξύ τους. Το κέντρο του ελληνικού στρατεύματος ήταν συρρικνωμένο σε τάξεις των τεσσάρων ανδρών, υπό τους κορυφαίους Στρατηγούς Θεμιστοκλή και Αριστείδη, ενώ οι πλευρικές πτέρυγες ήταν ενισχυμένες σε τάξεις των οκτώ. 

Η Μάχη ήταν σκληρή. Ιστορικοί εικάζουν πως οι Έλληνες επιτέθηκαν τη στιγμή που το περσικό ιππικό αποβιβαζόταν και δεν είχε προλάβει να αναπτυχθεί. Ο Ηρόδοτος υπογραμμίζει την απαράμιλλη γενναιότητα των Αθηναίων, οι οποίοι, αποδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα της αθηναϊκής φάλαγγας, αναπτύχθηκαν σαν «τανάλια». Οι ελληνικές πτέρυγες διέλυσαν την περσική παράταξη και περικύκλωσαν τον εχθρό, ο οποίος, αδυνατώντας να βρει διέξοδο, τράπηκε σε άτακτη φυγή προς τα πλοία. 

Μη γνωρίζοντας τη μορφολογία του εδάφους, πολλοί Πέρσες έπεσαν σε βάλτους, όπου και πνίγηκαν. Οι περισσότεροι κατάφεραν να φτάσουν στα πλοία τους, όμως επτά από αυτά έπεσαν στα χέρια των διωκτών Ελλήνων. Μάλιστα, ο Ηρόδοτος μνημονεύει τον Στρατηγό Κυναίγειρο, αδελφό του τραγικού ποιητή Αισχύλου, ο οποίος, βλέποντας ένα περσικό πλοίο να επιχειρεί να αποπλεύσει έτρεξε να το συγκρατήσει με τα χέρια του, με αποτέλεσμα να δεχτεί θανατηφόρο χτύπημα από μέλος του πληρώματος. Οι Πέρσες επιχείρησαν να επιτεθούν απευθείας στην Αθήνα, όμως οι ελληνικές δυνάμεις επέστρεψαν αστραπιαία στη βάση τους, τους απέτρεψαν και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στην Ασία.  

Μετά την ήττα των Περσών, στο πεδίο της μάχης ανεγέρθηκε ένας μαρμάρινος κίονας, ως τρόπαιο. Ο όρος «τρόπαιο» προκύπτει από το ρήμα «τρέπω» και, κατά παράδοση, τοποθετείτο στο σημείο που ο εχθρός εξαναγκαζόταν να εγκαταλείψει τη μάχη και να τραπεί σε φυγή. Σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να αντικρίσει, στο εν λόγω σημείο, μεταγενέστερο αντίγραφο του τροπαίου, το οποίο, όμως, εδράζεται πάνω στην αυθεντική μαρμάρινη κρηπίδα.