Θερμοπύλες

Η πρώτη γραμμή άμυνας, στο ύψος της Κοιλάδας των Τεμπών, εγκαταλείφθηκε πολύ σύντομα, γεγονός που εξώθησε τους Θεσσαλούς στο στρατόπεδο των Περσών. Η πρώτη μάχη θα δινόταν, τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ., στη στρατηγική τοποθεσία των Θερμοπυλών, όπου παρατάχθηκαν περίπου 7.000 οπλίτες, υπό τον Βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα, για να αποκόψουν την πρόσβαση των εχθρών προς τον Νότο.

Σύμφωνα με τον μεταγενέστερο Πλούταρχο, όταν ο Ξέρξης έστειλε κήρυκες, ζητώντας από τους Έλληνες να καταθέσουν τα όπλα, η απάντηση του Λεωνίδα ήταν «Μολών Λαβέ», δηλαδή «Αν καταφέρεις να έρθεις, παρ’ τα». Ο Πέρσης Βασιλέας εξοργίστηκε και διέταξε την έναρξη της επίθεσης.

Οι Έλληνες, παραταγμένοι στα στενά των Θερμοπυλών, εξουδετέρωναν το αριθμητικό πλεονέκτημα των Περσών, οι οποίοι δεν μπορούσαν καν να αναπτύξουν το ιππικό τους. Έτσι, οι δύο πρώτες μέρες της μάχης έληξαν με σημαντικές απώλειες των Περσών. Λύση στο αδιέξοδο των εχθρών, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, έδωσε ο Εφιάλτης, γιος του Ευρυδήμου, ο οποίος αποκάλυψε στον Ξέρξη ένα μονοπάτι για να βγει στα νώτα των Ελλήνων και να τους κυκλώσει.

Πράγματι, κατά τη διάρκεια της νύχτας, επίλεκτα περσικά σώματα διαβήκανε το μονοπάτι, απώθησαν τους Φωκείς, οι οποίοι το φύλαγαν, και έτσι το πρωί βρήκε τις ελληνικές δυνάμεις περικυκλωμένες. Οι περισσότεροι Έλληνες τράπηκαν σε φυγή, ενώ τις Θερμοπύλες έμειναν να υπερασπιστούν 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς και 400 Θηβαίοι.

Η σύγκρουση ήταν σκληρή και διεξήχθη αρχικά με δόρατα, σε μια προσπάθεια να κρατηθεί ο εχθρός σε απόσταση, όμως σύντομα βγήκαν τα ξίφη και άρχισε η μάχη σώμα με σώμα. Αποκορύφωμα υπήρξε ο θάνατος του Λεωνίδα, τον οποίον ακολούθησε λυσσαλέα εμπλοκή γύρω από το σώμα του νεκρού Βασιλιά. Ο Ηρόδοτος περιγράφει πως οι Έλληνες που έχαναν τα όπλα τους συνέχιζαν να πολεμούν με τα χέρια και τα δόντια.

Οι ελληνικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να επικρατήσουν. Οι Πέρσες κατακρεούργησαν όσους συνέχισαν να μάχονται και στιγμάτισαν με πυρωμένο σίδερο όσους παραδόθηκαν. Παρά την ήττα, η μάχη των Θερμοπυλών παραμένει μία από τις σημαντικότερες στιγμές της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας, λόγω του θάρρους και της αυτοθυσίας των Ελλήνων. Το επίγραμμα του ποιητή Σιμωνίδη του Κείου απηχεί την ηθική διάσταση της σύγκρουσης: «Ξένε, ανάγγειλε στους Σπαρτιάτες ότι εδώ είμαστε θαμμένοι, δείχνοντας ευπείθεια στα προστάγματά τους».